Σε μια μαγευτική παραθαλάσσια περιοχή, στη δυτική πλευρά της χερσονήσου και σε απόσταση μόλις είκοσι λεπτών από τη Μονή Δοχειαρίου, βρίσκεται η Μονή Ξενοφώντος. Ιδρύθηκε το 998 και πρώτος ηγούμενός της ήταν ο μοναχός Ξενοφών, στην τιμή του οποίου ονομάστηκε. Γνώρισε μεγάλες καταστροφές λόγω των επιδρομών Λατίνων και Καταλανών πειρατών, ωστόσο κατάφερε να ανακάμψει και να διαγράψει λαμπρή πορεία. Το 1784 μετατράπηκε σε κοινοβιακή με σιγίλλιο του Πατριάρχη Γαβριήλ Δ’, με την οποία μορφή συνεχίζει τη λειτουργία της μέχρι σήμερα.
Επισκευές και επεκτάσεις που έλαβαν χώρα και ολοκληρώθηκαν περίπου κατά το τέλος του 18ου αιώνα χάρισαν στη Μονή τη μορφή που έχει σήμερα. Η Μονή Ξενοφώντος διαθέτει δύο Καθολικά, που τιμούν τον Άγιο Γεώργιο, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι το παλαιότερο εξ αυτών είναι από τα μικρότερα που υπάρχουν στο Άγιο Όριος, με νάρθηκα που εφάπτεται επί της ανατολικής πλευράς της Τράπεζας. Μεγάλο ενδιαφέρον προκαλούν οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού της Μονής, έργα του Κρητικού ζωγράφου Αντώνιου, με χρονολογία που τοποθετείται περίπου στο 1544. Το νεότερο από τα δύο Καθολικά θεμελίωσε ο Φιλόθεος το 1817, ενώ η ολοκλήρωση των εργασίων του κράτησε είκοσι χρόνια. Η θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου της Οδηγήτριας αποτελεί το κειμήλιο - κόσμημά της. Άλλο ένα φημισμένο ιστορικό στοιχείο της Μονής είναι το ίαμα, το θαυματουργό νερό που ανέβλυζε στην άμμο της παραλίας της, για το οποίο γίνονται αναφορές κατά την εποχή του Ρώσου μοναχού Βασιλείου Μπάρσκι.
Εξαρτήματα της Μονής αποτελούν η Σκήτη Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, τα Κελιά του Αγίου Τρύφωνα και του Αγίου Νεκταρίου, το αντιπροσωπείο της στις Καρυές, του Αγίου Ανδρέα, και τέσσερα Καθίσματα. Συνολικά αναφέρεται ότι στη Μονή βρίσκονται 100 περίπου μοναχοί και εξαρτηματικοί (στοιχεία του 2001).
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, με την καθοδήγηση και την υποστήριξη του Γέροντος και Καθηγουμένου Αρχιμανδρίτη Αλεξίου, γίνονται συνεχείς προσπάθειες για την αποκατάσταση των κτηρίων της Μονής και τη συνέχιση της ιδιαίτερης πνευματικής προσφοράς της, μέσω των τεχνών της αγιογραφίας και της ξυλογλυπτικής.